برنامه جلسات خانواده های معتادان به عنوان ابزاری به منظور کنار آمدن با شرایط ایجاد شده توسط مصرف مواد مخدر توصیه میشود . ( گروههای خانواده الکلی ها برای اقوام و دوستان الکلیها پیشنهاد میشود . ) میان الکلیسم و وابستگی به مواد مخدر میتواند شباهتهای زیادی وجود داشته باشد، اما بارزترین تفاوت آنها این است که مصرف مواد مخدر معمولاً غیر قانونی است و برای خانواده معتادین احتمال رو به رو شدن با شرایط بحرانی یعنی شرایطی که مستلزم اقداماتی برای نجات زندگی است، وجود دارد . وابستگی به مواد مخدر یک بیماری خانوادگی است . معتاد یا مصرف کننده مواد مخدر زندگی تمام افراد نزدیک خود را تحت تأثیر قرار میدهد و خانواده نمیتواند درک کند که وابستگی به مواد مخدر نشانة بیماری است . حضور صادقانه در جلسات خانواده های معتادان و ارتباط دائم با اعضا تغییرات جالب توجهی در شرایط افراد خانواده بوجود میآورد .
بهترین دفاع خانواده درمقابل تأثیرات عاطفی مصرف مواد مخدر کسب اطلاعات و رسیدن به پختگی و شهامتی است که باید به مورد اجرا گذاشته شود . افرادی که احتمال دارد قادر به کمک به معتادان یا مصرف کنندگان خارج از خانواده باشند، ممکن است درصورت اعتیاد افراد خانواده خود سر در گم شده و باعث خرابی اوضاع شوند . خویشاوند یا کسی که مسئولیت بیشتری نسبت به فرد وابسته به مواد مخدر احساس میکند، اغلب بیش از مصرف کننده نیاز به کمک و مشاوره دارند . وابستگی به مواد مخدر بیماریست . بیماریی که تأثیر عظیمی بر خانوادة درجة یک میگذارد . والدین ، زن یا شوهر، خواهر، برادر و فرزندان بیشترین تأثیر را میگذارند و هر چقدر احساسات این افراد جریحه دارتر گردد، کمکشان بیفایده تر میشود . رابطه میان مصرف کنندة مواد مخدر و خانوادة او اغلب شاید در عوض مفید بودن ، مخرب باشد .
به عنوان مثال، نزدیکترین فرد به مصرف کننده یا معتاد ممکن است خود را مقصر تمامی مشکلات قلمداد کند و این احساس شاید تا حدی باشد که از واقعیت داشتن آن دچار هراس شود . با این وجود اعتیاد یک بیماری است و هیچکس مسئول وابستگی به مصرف مواد مخدر در فرد دیگر و بهبودی او نیست . اما نزدیکان مصرف کنندگان به علت عدم آگاهی اجازه میدهند این بیماری بی آنکه تشخیص داده شود ،پیشروی کند، از پیشرفت آن حمایت میکنند و در احتراز از معالجه تسهیم میشوند . گرچه بطور قطع نمیتوان این اطمینان را داد، اما اعضای خانواده با به دست آوردن شهامت و درک لازم می توانند قدمهایی بردارند که ممکن است به بهبودی عاجل مصرف کننده بیانجامد . وابستگان درجه یک مصرف کننده نمی توانند بیماری او را معالجه کنند . هیچ پزشکی قادر به درمان بیماری وخیم خود نیست و معدود پزشکانی هستند که می توانند به عنوان پزشک اعضای خانواده و به خصوص همسر ، پدر و مادر یا فرزندان خود را عمل کنند .
با پیشرفت بیماری اعتیاد ، به علت درگیری احساسی نزدیکان فرد معتاد بهترین کمکی که در ابتدا میتوان کرد، این است که برای یافتن کمک در مورد شرایط خود با دیگران مشورت کنیم . خانواده نمی تواند نقش حمایت کننده ایفا کند . اشتباهاتی که از اعضای خانواده سر میزند، معمولاً غیر قابل باور است و اغلب بهبودی فرد معتاد را دشوار می سازد . قبل از هر چیز باید این مسئله درک شود که خانواده ممکن است هر کاری که به نظر درست می رسد انجام دهد ، اما بیماری به صورت عنان گسیخته ای رو به پیشرفت باشد . با این وجود اگر خانواده تمایل به یادگیری و اجرای عوامل و حقایق مربوط به استفاده از مواد مخدر و وابستگی به آن داشته باشد ، شانس بهبودی به میزان زیادی افزایش می یابد . درواقع بهترین راه کمک به بهبود هر معتاد یا مصرف کننده پیدا کردن آگاهی و دیدگاه های اصولی و علمی و داشتن شهامت برای بکارگیری اصول به هنگام برخورد با مصرف کننده می باشد . به طور معمول اگر بی آنکه یاد گرفته باشیم از نزدیک نگاهی به واکنشهای خود بیاندازیم و تلاشی پیگیر برای تغییر خود انجام دهیم ، هرگونه تلاشی برای کمک به مصرف کننده به منظور توقف مصرف او اوضاع را وخیمتر خواهد کرد . ابتدا باید درک کنیم که مشکلات مربوط به وابستگی به مواد مخدر فقط داروهای شیمیایی نیستند بلکه مشکل در افراد استفاده کننده از این داروها می باشد . با این وجود بهبودی واقعی زمانی آغاز می شود که فرد از داروهای مخدر ، الکل و دیگر مواد تغییر دهندة ذهن به طور کلی جدا شود . بهبودی شبیه ساخت منحنی گونیک است . پایه های بسیاری وجود دارند که قابل رؤیت نیستند . افراد زیادی سنگ های مختلفی را در این منحنی قرار می دهند ، امّا سنگ اصلی باید توسط خود شخص مصرف کننده گذاشته شود ، و گرنه این ساختار از هم می پاشد . هیچکس نمی تواند برای مصرف کننده کاری را انجام دهد که خود او باید انجامش دهد . شما نمیتوانید داروی بیماری را مصرف کنید و انتظار داشته باشید او بهره آنرا ببرد .
اگر قرار است بهبودی تداوم داشته باشد ، انتخاب باید از جانب خود مصرف کننده و با اراده خود او باشد . اینکه مصرف کننده چگونه خانواده و به خصوص پدرو مادر یا همسرش را کنترل میکند ، وحشتناک است . فردم معتاد مواد مخدر مصرف می کند ، خانواده فریاد می زند ، بارها و بارها التماس و عجز و لابه می کند ، دعا و تهدید می کند و به آرامی دست به اقداماتی جهت درمان می زند . سرپوش می گذارد ، مراقبت می کند و شخص را در مقابل عواقب استفاده از مواد مخدر حمایت می کند . اگر وابستگی به مواد مخدر همچون خدایی کوچک به عملکرد خود ادامه می دهد ، به این علت است که خانواده به حفظ توهم قدرت مطلق او کمک می کند . مصرف کننده برای حفظ جبروت روان رنجوری (تلاش جهت ایفای نقش خداوند) دو سلاح اساسی دارد .